1925 Yılı RADYO Kataloğu

Önceki yazılarda, ANTRAK Gazetesi’ne “biraz tarih dokunduralım” demiştik. Bu yazı ile devam ediyoruz. Hayırlı Tarihler dilerim.

ANTRAK Gazetesi okurları, ‘1925 yılının Radyo Kataloğu‘ deyince, ilgilenmek ihtiyacı duymayacaktır. “Hi-Tech Hardwade & Software” peşinde koşan genç okurlarımız için, 2006 yılının elektronik ürünlerini tanıtan bir katalog, elbete daha ilginç ve anlamlı olabilirdi.

(USB Flash Bellek var abi, 100 Dolar… LCD 19 ‘inch’ var abla, acayip ‘resolution‘ sağlıyor… gibi…)

Genel küNtür olsun diye yazıyorum bu TARİH yazılarını.

Biraz tarih’ten kimseye zarar gelmez. J

Buraya kadar sabırla okuyabildiyseniz, sizi 1925 yılına götürmek istiyorum.

Elimizdeki kitap; Ağustos 1925 tarihinde yayımlanmış bir ürün kataloğu. Hangi ürünün en kısa sürede hangi üretici adresten alınabileceğini, alfabetik sırayla anlatıyor. Günümüzdeki elektronik parça büyüklükleri ve şekilleri ile karşılaştırmanız dileği ile, kitaptan seçtiğim 9 güzel ürünü, aşağıda değerlendirmelerinize sunuyorum…

KARAS markalı, ‘orthometric‘ bir kondansatör reklamı.

Güzel Türkçe’mizde ‘Varyabl Kondansatör’ (Muayyer Meksefe J ) olarak bilinen bu kapasitörün tanıtım yazısında; “Bu harika, yeni, bilimsel tasarımlı kondansatör, bütün radyo yayınlarını kadranda 10 Kilosaykıl’lık eşit mesafe aralıkları ile görebileceğiniz çok güzel bir ‘seçicilik’ sağlar,” şeklinde bir ifade var.

(Elbette “Kilocycle” yazmış. Henüz ‘Kilosaykıl’ kavramı var ‘K.Hertz‘ daha kullanılmıyor)

PIONEER markası Türkiye’de iyi bilinir.

Ama bu kez müzik seti değil, yine bir ayarlı kondansatör’den söz ediyoruz. Rotor çubuğu topraklanmış, iç içe geçen kondansatör yaprakları ‘logaritmik’ hesaplar sonucunda biçimlendirilmiş. (Buna çok benzer bir parçayı, uzun dalga Ankara Radyosu’nu dinlemek için 1962 yılında imal ettiğim radyo alıcısında kullanmıştım. Lehim yaparken ayaklarından birini kırıp rezil olmuştum.)

COMPRESSED WOOD Co.,Inc. Ürünü olan bu hoparlör, 12 tonluk pres kullanılarak sıkıştırılmış ‘ağaç elyaf’ (ağaç lifleri) malzemesiyle yapılmış. (Yani bir çeşit MDF gibi bir şey, ama çok ince ve ‘audio’ açısından başarılı.)

Tanıtım yazısında “Herhangi bir ‘set’ ancak hoparlörü kadar iyi olabilir,” yazıyor.

Doğrudur… “A chain is no longer stronger than it’s weakest link…”

Gavurca yaptığım ukalalığı Türkçe’ye çevirirsek; “Bir zincir, ancak en zayıf halkası kadar yük taşır” anlamına geliyor. Tanıtım yazısında da böyle demişler.

Bu ürün, günümüzde kullanılan ‘MP3 player‘lere iyi gider. J

CLOVERLEAF markalı bir ayarlı bobin.

Bu ürün, Türkçe’ye ‘Galenli Radyo’ olarak girmiş ve gavurca ‘Crystal Set‘ olarak bilinen radyolarda kullanılmak üzere üretilmiş, son derece hassas bir ayarlı bobin. Tanıtım yazısında ‘seçicilik’ ve ‘kazanç’ çok yüksektir şeklinde bir ifade var.

Aynı işi yapan ilkel bir bobinin nasıl imal edilebileceğini ANTRAK Gazetesi’nde yazmıştım. http://www.antrak.org.tr/gazete/122004/ta2cip.html adresinde bulabilirsiniz.

EAGLE RADIO markalı “balanced neutrodyne” özellikli bir radyo alıcısı.

Tanıtım yazısında, ‘piyasada benimsenen/beğenilen 5 lambalı devre‘ şeklinde bir ifade kullanılmış. Uzaktan bakınca ‘oto aküsü’ zannedilebilecek bir görünümü var.

“Elektrik ve mekanik özellikleri açısından, bugüne kadar Amerika’da üretilmiş en iyi cihaz olduğuna inanıyoruz,” diyor.

(Yazıda ‘elektrik’ dediğine göre, anlaşılan henüz ‘elektronik’ sözcüğü pek bilinmiyor.)

Buna benzer radyo örnekleri için Gazete’nin bir önceki sayısına bakabilirsiniz.

HOLTZER-CABOT markasını taşıyan ürünler.

Radyo alıcılarında kullanılmak üzere üretilmiş hoparlör, fonograf bağlantısı ve kulaklık tanıtılıyor. İngilizce’de ‘Loud Speaker‘, Fransızca’da ‘Haut-Parleur‘ yani ‘Yüksek Perdeden Konuşan J’ adı verilen cihaz, güzel Türkçe’mize ‘Hoparlör’ olarak girmiş.

Maganda lisanında ‘Oporlo’ olarak da bilinir.

AMPLION markalı bir ‘Oporlo’ görüyoruz.

1925 tarihli katalogdaki tanıtım yazısında ’30 yıllık tecrübe‘den söz edildiğine göre 1895 yılına kadar geri gitmemiz gerekiyor. J

(1895’te Mustafa Kemal 13 yaşında. Rüştiye Mektebi’ni bitirmiş, Manastır’daki Askeri İdadi Mektebi’ne yazılmış. ‘İkinci Meşrutiyet’e 13 yıl daha var.)

Benim bu ilandan anladığım; bu imalatçı firma 1895’ten itibaren 30 yıl kadar ‘borulu fonograf makinalarına boru imalatı yaptıktan sonra bildiğimiz bobinli, mıknatıslı hoparlörlerin piyasa rekabeti ile karşılaşmış. Çağdaş ‘elektronik’ ürünlere ayak uydurmaya çalışıyor ama ‘gramofon borusu’ imalatından ve ‘boru’nun orkide çiçeği biçimli kalıbından bir türlü vazgeçemiyor.

Bu güzel ürün, günümüzde ‘laptop‘ ses çıkışına bağlansa şahane sonuç verir. J

COTO-COIL firmasının ürünü bir ‘Petek Bobin’.

“Her türlü RF –Radio Frequency- ayarlarında en mükemmel biçimde kullanılabiliyor, endüktans kayıplarını en aza indiriyor” (muş…)

(1968 yılında buna benzer bir petek bobin sarmayı denemiş ve iki haf
ta uğraştıktan sonra becermiştim. Orta dalga için gerçekten çok güzel anten oluyordu.)

Tanıtım yazısında “bırakın sizin bobininizi bizim uzmanlar sarsın” diyor. Hemen gidin, sizin bobinlerinizi de uzmanlar sarsın.

PURATRON markalı Radyo Lambası reklamı…

(Yani ANTRAK Gazetesi’ne ‘tarih dokunduralım’ gibi bir iddia ile yola çıktığımıza göre, radyo lambasına değinmeden bu yazı bitmez..! )

Efendim, bu ‘lamba’ bir ‘rectifier tube‘ yani güzel Türkçe’mizde ‘redresör lambası‘ olarak bilinen bir elektronik parça. Günümüzde ‘diode‘ /diyot olarak kullanılıyor. Yani yanlış anlaşılmasın, günümüzde bu lamba kullanılmıyor ama yaptığı işi artık diyotlar yapıyor.

Ayrıntılı bilgi için http://en.wikipedia.org/wiki/Diode adresine bakılabilir.

NOT: Resimde göreceğiniz lambayı SARI renkte ben boyadım. Yazıyı RENKLİ bir görüntüyle bitirmek istedim. J Lambayı bu renge kadar kızartabilmek için, ‘devre’ kim bilir kaç Amper akım çekecektir…

Ahmet Sönmez
ta2cip@antrak.org.tr