Yeni Bir Merak Radyo: İstasyon Odaları

“Yeni Bir Merak RADYO” dizisinde

Yeni Olmayan Bir Konu: İSTASYON ODALARI

ANTRAK GAZETESİ okurları, 1998 yılından beri yayımlanmış bulunan sayılarda, çeşitli “istasyon odaları” ile tanışmak fırsatını bulmuşlardı.

http://www.antrak.org.tr/gazete/032000/ahmet1.htm

http://www.antrak.org.tr/gazete/112000/istasyon_odalari.htm

http://www.antrak.org.tr/gazete/022000/ahmet1.htm

http://www.antrak.org.tr/gazete/112001/istasyon_odalari.htm

http://www.antrak.org.tr/gazete/122001/istasyon_odalari.htm

“ANTRAK GAZETESİ’ne biraz tarih dokunduralım” iddiası ile başlattığım yazı dizisine, bu kez 1912 tarihine kadar geri giden istasyon odalarını tanıtarak devam ediyorum.

Elimdeki kaynak; 1930-1950 tarihleri arasındaki 20 yıllık dönemi konu alan “a Flick of the Switch” isimli ve Morgan E.McMahon imzalı kitap.

İstasyon Odaları başlığı altındaki “tarih dokundurma” gezimize 1932 tarihinde RADIO NEWS’da yayımlanan bir fotoğraf ile başlıyoruz.

Bu kadar düzenli, bu kadar tertipli ve ciddi olabilmek için herhalde denizci olmak lazım. Discovery II gemisinin “Telsiz Zabiti” cihaz başında çalışıyor. Fotoğrafın hemen altındaki açıklamalarda, gemi telsiz subayının en az gemi kaptanı kadar saygıdeğer ve yetkili bir konuma sahip olduğu, geminin dış dünya ile yegane bağlantısının bu odadaki cihazlarla sağlandığı, hava raporlarının, fırtına uyarılarının bu odadaki cihazlarla öğrenildiği gibi bilgiler verilmiş.

Fotoğraf 1932 yılında yayımlanmış olduğuna göre, istasyon odasındaki alıcı, verici cihazların “son model” olduğunu düşünsek, 1931, 1932 model oldukları anlaşılıyor. Ben bu fotoğrafta bir adet “Clarke Instruments” markalı cihaz görüyorum. Bakalım sizler de görebilecek misiniz. J

***

QST dergisinde yayımlanmış 1943 tarihli bir propaganda fotoğrafı ile devam ediyoruz. Bilindiği gibi 1943 yılı, İkinci Dünya Savaşı’nın tam ortaları anlamına geliyor. Savaş en sıcak günlerini yaşıyor…

Bu “istasyon odası” bir savaş uçağında. Maşallah her biri çeyiz sandığı büyüklüğünde ve 35-40 kilo ağırlığında elektronik cihazlar, telsiz operatörünün çevresinde sıralanmış. Bütün cihazlar tamam, galiba bir tek “Norden Bombsight” eksik J http://www.twinbeech.com/norden_bombsight.htm

Bu arada, fotoğrafı dikkatle incelerken, daktilo makinesini ve 10 Amper’lik sigortaları görmeden geçmeyelim.

***

ABD Kara Kuvvetleri’nin standart muhabere kontrol merkezi, yani askeri istasyon odası fotoğrafta görülüyor. Yine savaş yılları olsa gerek ama cihazlara bakılırsa sanki 1930’ların sonları gibi. Savaş henüz başlamamış olabilir.

Masanın üzerinde görünen bu kez daktilo değil J ilkel bir teleprinter. Alıcı-verici cihazların Collins markalı olduğunu tahmin ediyorum. (Ayrıntılı bilgi ve görgü sahibi olan okurlar lütfen bu tahminimi düzeltsin.) Kısa dalga haberleşmede “fading” denen dalgalanmayı engellemek için bu cihazlardan üç tanesi yaklaşık 200 metre mesafe ile yerleştirilmiş antenlerden gelen sinyalleri toplayıp, tek noktada birleştirecek biçimde monte ediliyordu. Böylece stratosferden yansıyarak geri gelen radyo sinyallerinin şiddet seviyesindeki dalgalanma, bir ölçüde dengelenmiş oluyordu.

***

QST dergisinde 1950 yılında yayımlanmış fotoğraflı bir ilan. (İkinci Dünya Savaşı bitmiş, ABD elektronik endüstrisi yeni pazarlar arıyor…)

W0CXX istasyonu, Collins 75A-2 cihazını tanıtıyor. Radyo lambaları ve 10 inch (yaklaşık 25 cm) çapındaki hoparlörü ile birlikte, cihazın amatörlere satış fiatı: 420 Amerikan Doları. Collins markalı cihazların en önemli özelliği; her frekans aralığı için ayrı bir bobin takımı kullanması ve bobinin çekirdeğindeki karbon esaslı çubuğun adeta bir piston gibi bobinin içine girip çıkması. Bu nedenle, bu cihazlarda “band spread” dediğimiz özellik fazlasıyla sağlanmış oluyor ve en zayif istasyon sinyaline bile hassas ayar tutturulabiliyor. (Bütün bunları nereden mi biliyorum? Ben de uzun yıllardan beri Collins URR 390 kullanıyorum da ondan J Merak edip içini açanlar bilir, Collins’in içi çark mekanizmaları ile doludur ve tam bir fabrika görünümündedir. Meraklı okurlar aşağıda verdiğim adrese TIK diyerek TA2CIP amatör istasyon odasındaki Collins cihazı kendi gözleriyle görebilir. http://www.antrak.org.tr/gazete/022000/ahmet1.htm

***

Kötü ve karanlık fotoğraflarla çeşitli istasyon odaları… Tarih 1940.

Dikkatle bakıldığında, W9NLP (Chicago/ABD), SU1AM (Heliopolis/Mısır), W9SZW (Chicago/ABD), ZL1MR (Auckland/Yeni Zelanda) çağırı işaretleri okunabiliyor. Cihazların hepsi elbette radyo lambası kullanan devrelere sahip. Enerji panolarının büyüklüğüne bakılırsa çok ciddi elektrik faturaları söz konusu olmuştur herhalde.

***

Bu kez daha modern cihazlara, 1946 tarihini taşıyan amatör telsiz istasyon odalarına bakıyoruz.

Sadece Morse manipleleri değil, SSB cihazların mikrofonları da masa üzerindeki yerini almış. Duvardaki dünya haritasına bakılacak olursa, W6SIG ağabeyimiz çok uzun mesafeli telsiz görüşmeleri yapabiliyor. VE5AEC istasyonu da, çeşitli görüşmeler sonucunda topladığı QSL kartlarını duvar kağıdı gibi kullanmış. (Yahu bu iyi fikir olabilir ?! Antrak merkez binada çuvallar dolusu QSL kartımız var. Lokal katındaki duvarlardan birinde kocaman sabit bir pano şeklinde kullansak iyi olmaz mı? )

***

1920’lerin başlarında kullanılmış bir istasyon donanımı… (QSL kartlarına dikkat.)

Hemen arkasından, K8UZ amatör istasyonunun genel görünümü geliyor. Aynı sayfada veri
ldiği için her ikisini birlikte, alt alta koymak istedim.

Üstteki fotoğrafta, “Antika Telsiz Derneği Müzesi / Antique Wireless Association Museum” tarafından sergilenen cihazlar ve QSL kartları görünüyor. Müze Holcomb New York’taymış. Acaba bugün gitsek aynı müzeyi aynı adreste bulur muyuz? Fotoğrafta görülen cihazlar 1920’lerin ilk yıllarına ait

Alttaki fotoğrafta ise, K8UZ Bill Biddle ağabeyimiz, amatör telsiz istasyonunda mikrofon başında görünüyor. Arka planda yine bol miktarda QSL kartı…

(1920 deyip geçmeyelim. Türkiye’de Mustafa Kemal önderliğinde Kurtuluş Savaşı veriliyor. Genellikle Alman menşeli, benzer teknolojiye sahip telsiz cihazları, Kurtuluş Savaşı muhabere birliklerinde kullanılıyor.)

***

En sevdiğim şematik çizime geldik. 1912 tarihli bu çizimde, amatör bir telsiz istasyonunun nasıl düzenlenmesi gerektiği ayrıntılı olarak açıklanıyor.

Resim altı yazısında “şerare/spark” seslerinden, ortalıkta dolaşan çıplak kablolardan ve yayın sırasında odanın havasında oluşan ozon kokusundan söz ediliyor J

İstasyon odasındaki parçalar 1’den 25’e kadar numaralanarak tek tek açıklanmış. Anten çıkışı, toprak hattı, güç kaynağı, trafo, 25 Amperlik J kontrol anahtarı, maniple, kulaklık, dedektör ve diğer parçaları Konya Sokak’tan temin ediyorsun… Çizimdeki gibi yerleştirip kuruyorsun. Al sana modern ihtiyaçlara cevap verecek mükemmel bir amatör telsiz istasyonu. (Her nedense duvarda asılı dünya haritasına parça numarası vermemişler.)

***

SONUNCU fotoğraf bir istasyon odası değil. (Yani, aslında istasyon var ama ODA yok J )

Neden? Çünkü bu bir “MOBİL TELSİZ İSTASYONU”. (Birazdan bu fotoğrafın bir kopyasını, Türkiye Bilişim Derneği genel başkanı sevgili Turhan Menteş’e göndereceğim. Baksın, incelesin de “MOBİLİŞİM” nasıl olurmuş görsün. J

At üstünde seyyar telsiz istasyonu kurmak fikri Birinci Dünya Savaşı (1914-18) sıralarında geliştirilmiş ve fiilen kullanılmıştı.

Fotoğrafta görülen “mobil istasyon”, İkinci Dünya Savaşı başlarında (1939…filan) kullanılan modern cihazlara sahip, çok yakışıklı bir telsiz istasyonu. İstasyon personeli dört kişiden oluşuyor: Üç adet telsiz personeli ve bir adet at. Onbaşı rütbesindeki at kardeşimizin eğeri, istasyon masası olarak görev yapıyor.

Fotoğrafta pek seçilemiyor ama Başçavuş rütbeli komutanın kulağında kocaman bir kulaklık var. (Büyük ihtimalle at kardeşimizin kuyruğuna da yürüdükçe yerde sürünecek biçimde zincir bağlayıp toprak hattı olarak kullanmış olabilirler J “Onbaşının atı yelleniyor” deyimi de belki o yıllarda kullanılan bu “mobil istasyon”dan kaynaklanmış olabilir.)

İstasyon Odaları… 4U1ITU

Amatör istasyon odalarına bir örnek daha ….

Bu haberin ve ekli fotoğrafların kaynağı, Amatör Telsizci Sertifikası’nı 1954 yılındaki sınavda başarılı olarak kazanan 4U1ITU istasyonu. Bu istasyon, Belçikalı bir amatör olarak 52 yıldan beri dünyanın çeşitli yerlerindeki diğer amatörlerle QSO yapmaya devam ediyor.

Bize göndermiş olduğu istasyon fotoğrafları, 1950’lere ait. ON4UB istasyonu ise, 1958 yılında gerçekleştirilmiş bulunan Brüksel Uluslar arası Fuarı’nın telsiz istasyonu. Fotoğraflarda görünen cihazları tanıyan varsa lütfen yazsin, haberin altına ekleyelim.

Kıdemli amatör arkadaşımız bize bu fotoğrafları göndermekle yetinmemiş, http://blog.seniorennet.be/paintinghistory/archief.php?ID=40 web adresindeki amatör telsizci bilgilerine de işaret etmiş. Gerçi benim okuyabileceğim bir dil değil ama, elbette bir okuyan, bir anlayan olur. J

Sayfaya bağlandıktan sonra sayfanın üstündeki Morse maniplesi’nin üzerine TIK derseniz çok sayıda güzel fotoğraflar ve bilgiler bulabiliyorsunuz. (Adına Morse maniplesi –Key- dediğimiz şey, prensip olarak tel zımbaya benziyor J TGM’nin vaktiyle düzenlediği Morse sınavlarında çok başarılı olmuş (?!) ve her nasılsa A sınıfı telsizci sertifikası almış bazı “amatör” telsizciler aklıma geldi de, onun için “maniple”yi açıklamak ihtiyacı duydum. Söz konusu bazı A sınıfı “amatör”ler, Morse maniplesini gördüğünde tel zımba olduğunu zannediyordu da…! )

Bir sonraki sayıda buluşmak ümidi ile, ANTRAK Gazetesi okurlarına hayırlı tarihler dilerim.

ANTRAK Gazetesi’nin sayfaları, kendi amatör telsiz istasyonlarının fotoğraflarını yayımlatmak isteyen bütün amatörlere açık.

TA2CIP

Ahmet SÖNMEZ
ta2cip@antrak.org.tr
www.antrak.org.tr/~ta2cip