555 ile Projeler – 4

555 ile projeler devam ediyor  Bu ay monostable uygulamarına giriyoruz. Uygulamaya örnek olarak yazı içinde baskılı devresinin de verildiği zil devresini gerçekleştiriyoruz.

555'li osilatör devrelerine kısa bir ara verip biraz da Monostable yani konumunu her tetiklendiğinde değiştiren, ve bu konumunu belirlenen süre koruyan, diğer bir adı one-shot (tek atış) olan devreleri inceleyelim.

Monostable devrelerinde 555'in 3 nolu çıkış bacağının sabit ya da kararlı durumu her zaman için OFF  (Low) olarak kabul edilmektedir. Dışarıdan tetiklendiğinde çıkış bacağı konum değiştirecek ve OFF (Low) durumundan ON (High) konumuna geçecektir. ON durumunda kalış süresi ise devreye bağlı R ve C ile belirlenir, bu süre sonunda kararlı durumu olan OFF (Low) durumuna geri döner. Temel devre şeması aşağıda;

Çalışma prensibi de şu şekilde; devreye enerji verildiğinde C kondansatörümüz henüz şarj olmamıştır ve 6 numaralı bacak voltaj seviyesini Low, 2 nolu bacak da voltaj seviyesini High olarak algılar. Bir önemli ufak hatırlatma ; çıkışın High olabilmesi için 2 nolu bacağın Low, 6 nolu bacağın da çıkışı Low yapabilmesi için High olması gerekiyor. Yani devreye enerji verildiğinde hiçbir bacak çıkışı kontrol edebilecek konumda değildir ve 3 numaralı çıkış bacağında sinyal seviyesi Low dur.

2 nolu bacağa negatif bir sinyal uyguladığımızda işler değişir. Ne demiştik? "Çıkışın High olabilmesi için 2 nolu bacağın Low olması gerekiyor" işte çıkışımız  High oldu, bacağa bağlı LED T=1,1xRxC süresince yanmaya başladı. Bu noktadan sonra 7 nolu bacak açılır (Bu bacak GND da çekiliydi, bu yüzden 6 nolu bacak voltaj seviyesini Low olarak algılıyordu) ve C kondansatörü R üzerinden şarj olmaya başlar, ne zaman ki 6 nolu bacak 2/3 besleme voltajını algılar o an çıkışımız Low olur ve C kondansatörü de 7 nolu bacak üzerinden deşarj olur. İşte yine başlangıç konumuna geri döndük. İkinci bir  Low sinyal 2 nolu bacağı tetikleyene kadar çıkışımız OFF (Low) konumunda kalacaktır.

Aşağıda basit bir uygulama var. Butona bastığımızda Röle çekecek, R-C kombinasyonu süresince (burada 5sn) çekili kalacak, süre sonunda da röleyi enerjisiz bırakacaktır.

Monostable uygulamaları genelde harici devreleri belirli bir süre tetiklemek, çalıştırmak için kullanılırlar. Örneğin bir kapı zili yapalım. Butona basıldığında monostable devremiz 5sn lik bir High sinyali üretecek bu sinyal de Astable bir osilatörü 5 sn süresince çalıştıracaktır. Astable osilatörün çıkışındaki hoparlör den de üretilen sinyalin sesi duyulacaktır.

Butona bağlı 470k direnç ve 100n kondansatörün görevi butona uzun süre basılırsa basılı kaldığı süre tekrar tetiklemeyi önlemektir. Yani butona ilk basıldığı anda 2 nolu bacak negatif sinyal ile tetiklenir eğer basılı tutulmaya devam edilirse 100n kondansatör şarj olur ve 2 nolu bacağı pozitif seviyede tutar. Bu da basılı kaldığı sürece devrenin tekrar tetiklenmesini önler. Bu durumda da kapıdaki misafir zili elini basılı tuttuğu müddetçe çalamaz.

1:1 ölçekli PCB dosyası (PDF)
Baskılı Devre yerleşim Planı 

Önümüzdeki ay görüşmek üzere

Ali Akyol