555 ile Yapılmış Projeler – 2

555 ile yapılmış projeler devam ediyor

Mayıs ayındaki ilk bölümde  555 in monostable ve astable olarak kullanılan bir osilatör olduğunu söylemiştim. Öncelikle osilatör olarak nasıl çalıştığını aşağıdaki şemaya göre kısaca anlatayım. Aşağıdaki şekil bir kare dalga osilatördür.

Devreye enerji verildiğinde C1 kondansatörü henüz şarj olmamıştır ve 3 nolu bacak HIGH pozisyonundadır. Enerji verilmeye başladıktan sonra C1 kondansatörü R1 direnci üzerinden şarj olmaya başlar. 6 numaralı bacak besleme voltajının 2/3'ünü dedekte ettiğinde 3 nolu bacak LOW olur. Bu noktadan sonra C1 kondansatörü R1 üzerinden deşarj olmaya başlar, 2 nolu bacaktaki voltaj besleme voltajını 1/3'ü değerine ulaştığında da 3 nolu bacak tekrar HIGH olur ve bu döngü bu şekilde devam eder.

Ve çıkan dalga bir kare dalgadır. Kare dalganın on (high) ve off (low) olma süreleri yani periyodları ise  C1 ve R1 ile belirlenir.

Eğer 3 nolu çıkışa aşağıdaki gibi bir elektrolitik kondansatör ile direnç ekleyecek olursak da çıkış dalgası biraz daha sinüs eğrisine benzer ve eğrisinin tüm alternansları pozitif kısımdadır.

Eğer alternansların hem pozitif hem de negatif kısımda kalmasını istiyorsak o zaman da aşağıdaki gibi bir elektrolitik kondansatör daha ilave ederiz.

Bu temel bilgiden sonra Astable osilatörü inceleyelim. Astable osilatör devremiz aşağıda

Çalışma prensibi ise şöye: C1 kapasitörü R1 ve R2 üzerinden şarj olur, 2/3 besleme voltajı değerine ulaşılınca 6 nolu bacak bunu hisseder ve 7 nolu bacağı 0 volt'a çeker, ki kapasitör R2 üzerinden deşarj olabilsin. 2 nolu bacak ne yapıyordu? Bağlandığı noktada besleme voltajının 1/3'ünü hissetmek, bunu hissettiğinde de 7 nolu bacağı 0 volttan ayırmak, yani C1 nin şarj olmaya başlamasını sağlamak. Bu sayede döngü devam edip duracak. R1 in görevi ise 7 nolu bacak 0 volt'a çekildiğinde kısa devre olmasını önlemek.

Çıkış frekansı ise bu formülle hesaplanıyor;

F= 1.43/[(R1+2R2)xC1]

Değerler F= herz, R= ohm, C= farad cinsinden.

Kare dalganın on (high) ve off (low) süreleri (periyodları) ise şöyle hesaplanır;

T(high)= 0,7(R1+R2)xC

T(low)= 0,7xR2xC

Devrenin yapısı gereği, formüllerden de görebileceğiniz gibi, çıkış dalgasının on (high) süresi (Thigh) hiçbir zaman off (low) süresinden (Tlow)daha kısa veya eşit bir zaman dilimi olamaz. Bu tür devreler daha çok gecikme veya zamanlama devrelerinde kullanılır. İlerde böyle örnekler vereceğim.

Bir diğer önemli konu da yukarıdaki astable osilatör devresi 360kHz lere kadar sorunsuz çalışmaktadır. 360kHz lerden daha yüksek frekanslarda ise aşağıdaki bağlantı sistemini kullanın, zira 360 kHz in üstüne çıkılınca çıkış dalgası üzerinde düzensiz dalgalanmalar olabilmektedir. Bunu önlemek için de 270ohm ve 1n luk  ilaveleri yapmakta fayda var.

Önümüzdeki ay tekrar buluşmak üzere şimdilik hoşçakalın.

Ali Akyol