Tutumlu Aydınlatma

 Bu yazıda elektrikle aydınlatma konusunda kısa bir girişten sonra, yakın gelecekte kullanılacak LED aydınlatma tekniğine örnek bir devre incelenmektedir.

Ev ve büroların aydınlatılmasında kullanılan kızgın telli lambaların harcadıkları elektrik enerjisinin sadece yüzde beş kadarı (% 5) ışık haline gelir !

— Peki geri kalan % 95 oranındaki enerjiye ne olur ?
— Ne olacak havayı ısıtır.
— Yani zorlukla üretilen enerjinin % 95 oranındaki bölümü istemediğimiz halde havayı ısıtır.

İstenmeyen ısıtma enerjisinin, ışık için kullanılan enerjinin ondokuz (19) katı olduğuna dikkatinizi çekerim.

Elektrikle aydınlatmanın tarihinde, ışık veriminin yükseltilmesi için yapılan önemli bir aşama, uzun boru şeklindeki camların içine çeşitli gazlar konarak yapılan gaz boşalmalı lambalardır. Bunların içinde en tanınmış olanları da bildiğiniz gibi floresan lambalardır. Bunlarda bile verimin % 50 civarında olması ve şebekeyi indüktif yüklemesi bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Aydınlatmada diğer önemli bir gelişme ise yaklaşık 15 – 20 yıldır yaygınlaşan ve doğrudan E 27 duylarına takılan küçük floresan lambalardır. Elektronik ateşleme düzenine sahip oldukları için dışarıda bir donanım gerektirmeden, doğrudan duya takılan bu lambalar floresan ilkesine göre çalışırlar. Floresan lamba ile aynı verime sahip olan bu lambalar,elektronik ateşleme devrelerinde gerekli önlemler alındığı için şebekeyi indüktif olarak yüklemezler. Daha kullanışlı ve derli toplu şekillerinden ötürü kullanımları gittikçe artmakta, ve hatta uzun boru floresanların pabucunu dama atacak gibi görünüyorlar idi. Evet "idi" yardımcı fiilinin kasten kullandım. Çünki hepsinin üstüne yeni ve ışık verimi % 95 civarında olan bir sistem duruma hakim olmaya baişladı.

Yeni sistemin adı LED aydınlatmadır. Bilindiği gibi LED önce kırmızı, sonra turuncu, sarı ve yeşil renkleriyle yaklaşık 35 yıldır hayatımıza girdi. Ama bu renkler beyaz ışığı oluşturan mavi renk olmaksızın aydınlatmada pek kullanılamadı. Mavi led hayatımıza 15 yıl kadar önce girdi ama fiyatların yüksekliği vb zorluklar yüzünden aydınlatmada yaygın olarak kullanılamadı.

Yaklaşık 5 yıldır hayatımızda doğrudan beyaz ışık üreten LED var. Her zaman olduğu gibi önce fiyatı yüksek iken, giderek düştü. Günümüz Türkiyesinde beyaz LED fiyatı ortalama 50 yeni kuruşun altına düşmüş ve daha da düşeceğe benziyor. Gerçi bu ledlerin ışık akıları ve güçleri düşük. Ama bu malzemeden 20-30 tanesini birarada kullanarak yüksek ışık elde edebiliyoruz. Yurdumuzun elektrik ve elektronik piyasasında 5-20 YTL arasında satılan ve doğrudan E27 duyuna takılabilen ithal lambalar mevcut. Fiyatların yüksek oluşu malzemenin az olmasından kaynaklanıyor. Bu lambaların ithal edilen miktarlarına bağlı olarak fiyat 2-4 YTL düzeyine, hatta belki daha da aşağılara düşecektir.

Onların fiyatları düşene kadar biz de amatörler olarak böyle bir lamba yapıp, yavaş yavaş kendimizi alıştırsak iyi olur. Bu amaçla size aşağıdaki devreyi sunuyorum.

Devrede 24 adet beyaz led seri bağlıdır. Basit oluşu nedeniyle fazla açıklamaya gerek duymuyorum. Uyarı için şu konuya dikkatinizi çekmek isterim : devre doğrudan şebekenin 220 volt AC gerilimiyle beslendiği için, şebekeye bağlandıktan sonra devredeki hiç bir elemanın bacaklarına devredeki metal veya değil herhangi bir iletkene dokunmayınız. Aksi halde feci şekilde akıma kapılma ve çarpılma tehlikesi vardır. Eli uz olan okurlarımız devreyi LED ler dışında çok ufak bir şekilde monte edip, erkek E 27 soketinin içine yerleştirir, LED leri de 3-4 cm. çapında baskılı devre üzerine ya da delikli hazır pertinaksa monte eder ve bunu da E27 soketine emniyetli bir şekilde bağlayabilirler. Sokete montaj yapmayan okurlarımıza 1A / 250 V. Açma-kapama anahtarı ve yeteri kadar uzunlukta bir lamba kordonu kullanmalarını tavsiye ederim.

Öyle ya da böyle nasıl yaparsanız yapın, şebeke voltajının canlıların hayatına verebileceği zararları önleyecek montaj tedbirlerini alın ve iyi izolasyon yapın.

Malzeme listesi:

Beyaz LED . . . . . . . . . . . 24 adet

10 Ohm ¼ W direnç . . . . 2 adet

0.27 uF / 400 V kondansatör 1 adet

1N4007 diyot . . . . . . . . . . . 4 adet

Devrenin şebekeden çektiği akımın 15-20 mA. civarında, enerji harcamasının ise 1 W civarında olduğunu belirtelim. Bu kadar az enerji harcamasına karşın devre 25-30 W. lık kızgın telli lambanın ışığına eşit ve ondan çok daha beyaz bir ışık vermektedir.

Yapacak okurlarımıza başarılar dilerim.

TB2CBB Temel Y. METİN