3 Yollu Aktif Hoparlör

Bu ay çıkış katları ile entegre edilmiş bir aktif 3 yollu hoparlör yazımız var. Doğrusu oldukça güzel parça listesini çıkartıp yapıma girişmemek için insan zor tutuyor kendini.

Geçen ayki yazımızda aktif filtrelerden bahsetmiştik. Bu ay ise çıkış katları ile entegre edilmiş bir aktif 3 yollu hoparlör yazımız var. Filtre sistemlerini geçen ay okumuş olduğunuzu kabul edersek (okumadınız mı yoksa???) girişte bir buffer devresini takip eden alçak geçirgen, bant geçirgen ve yüksek geçirgen bir fitltremiz var. Bunların kesim frekansları alçak geçirgen için 500 Hz, yüksek geçirgen için 5 kHz, bant geçirgen için ise 500 ' 5000 Hz arası ve üçüncü dereceden 12 dB/oktav lık fıltreler.

Geçen ayki fitrelerimiz ikinci dereceden fitrelerdi. Yazı konusuna biraz ara verip 1. ve 3. dereceden filtrelerin şema ve formüllerini vermek istiyorum. Bunları kullanarak aktif hoparlörünüzde istediğiniz kombinasyonu uygulayabilirsiniz.

1.Dereceden Alçak Geçirgen
Pratikte 1.dereceden Bessel tipi filtre kullanılmaz. (R= 10k) 

Butterworth

3.Dereceden Alçak Geçirgen
(R= 10k)

1.Dereceden Yüksek Geçirgen
(C= 4n7)

3.Dereceden Yüksek Geçirgen
(C= 4n7)

Evet, artık devremize geri dönebiliriz. Aşağıdaki şemayı inceleyecek olursanız Tiz ve Orta sesler için çıkışta TDA1514A kullanılmıştır. Bass çıkışı ise transistörlüdür. Bu devrede dikkat edilmesi gereken konu ise besleme voltajları.

Bass hoparlör için 4 ohm 100 Watlık bir woofer öngörülmüştür. Ancak 4 ohm/100W lık woofer temin edilemediği takdirde devrenin besleme voltajlarının düzenlenmesi gerekiyor. Devremizde NE5532 ve TL074 simetrik 15V ile beslenmektedir. TDA1514A ise yine simetrik 25 volt ile besleniyor ve 30 Watlık çıkış gücü sağlıyor. Bass çıkışı öncesinde bulunan NE5534 ise simetrik 20 Volt ile besleniyor ve çıkış katının voltajı ise simetrik 25 Volt ve bu voltajda bize 70W güç sağlıyor.

Devre şemasını görmek için buraya tıklayınız.

Eğer 4 ohmluk woofer temin edildiği takdirde tek bir transformatör ve doğrultmaç katı ile devremizi gerekleştirebiliriz. Bu arada, köprü doğrultmaç ve süzme kondansatörleri baskılı devre üzerinde değildir. Bu elemanlar hoparlör kabini içine yerleştirilecektir. Burada kullanılması gereken köprü doğrultmaç B100C25000 ve süzme kondansatörleri ise 1000uF/40V dur. Eğer 8 ohm luk woofer temin edilmişse bu durumda bass hoparlöründen 70W alabilmemiz için bu katın simetrik 35 Volt ile beslenmesi gerekmektedir. Bu da maliyetin biraz artmasına neden olacaktır. Çünkü bu durumda bass çıkışı için ayrı bir trafo, doğrultmaç gibi elemanlara ihtiyacımız olacaktır. Yani bass çıkışının beslenmesi için 2x25V/160VA lik trafo, diğer katlar için ise 2x18V/80VA lik trafoya ihtiyacımız olacaktır. Ayrıca iki adet köprü doğrultmaç ve süzme kondansatörleri gerekecektir. Baskılı devre üzerinde Bass katının besleme giriş voltajı ve voltaj regülatörlerinin bağlantısı (+, -, 0) ile TDA1514 lerin besleme bağlantıları (+Vcc, -Vcc) birbirlerinden ayrılmıştır. Temin ettiğiniz hoparlör tipine göre besleme katını ve bağlantılarını ayarlayınız.

Ayrıca devre üzerinde sisteme enerji verildiği anda çıkan sesi bass hoparlöründen duymayı önleyecek bir gecikme devresi de vardır. Devrede dirençleri metal film tipi kullanmanızda fayda var. Kondansatörler ise şemada ve baskılı devrede aksi belirtilmedikçe bipolar olacaktır.

Baskılı Devre Plaketi'ni görmek için buraya tıklayınız.

Yapılan devreyi besleme katı, transformatör, ve baskılı devresi ile birlikte hoparlör kabininin içine yerleştiiniz. Hoparlör kablolarının şase bağlantılarını baskılı devre üzerinde 'GND' ile işaretlenmiş olan ve üç adet bağlantı deliği bulunan yere yapınız. Preamplifikatörden gelen girişi ise ekranlı kablo ile baskılı devre üzerinde gösterilen 'IN' ve yanındaki 'GND' noktasına yapınız. Eğer 4 ohm luk woofer ile devreyi gerçekleştiriyorsanız 2x18V/250VA lik bir trafoya ihtiyacınız olacaktır. Trafolarda ise tercihimiz toroidal olması. Çıkış transistörleri ve TDA çıkış entegrelerinin hepsini birden kapsayacak bir soğutucu da bağlamamız gerekiyor. Soğutucuya bağlarken elektriksel olarak izole etmeyi unutmayın.

Gelelim devre üzerindeki trimpot'un ayarlanmasına. İlk önce bass çıkışının sükünet akımını ayarlamamız gerekiyor. Bunun için bass çıkış katına ait negatif besleme devresi üzerine, devreye enerji vermeden önce, seri bir ampermetre bağlayınız. Devreye enerji verin ve P1 trimpotu ile 50mA e ayarlayın. Enerjiyi kesin, ampermetreyi sökün, tekrar enerji verin. Eğer gecikme devresindeki röle çalışmazsa BC557 nin beyz ve emitör ayakları arasındaki direncin değerini biraz yükseltin. Devre üzerinde besleme voltajları ölçümü ile kontrollerinizi yapın. P2 ve P3 ün ise toplam trimpot değerinin %55 – %70 arasında olmasına dikkat edin.

Kolay Gelsin

– BoardMaker dosyası olarak devre şamaları
– Ploter dosyası olarak devre şemaları