Çözerken Öğrenelim

Radyo amatörlüğü lisans sınavında sorulan elektronik ile ilgili soruların pek çok örneği, Antrak el kitabında yıllardır yer almaktadır. Bu kitapta soruların cevap anahtarları da vardır. Burada bu teknik sorulardan bir bölümünün çözümlerini bulacaksınız.

1) Duran dalga oranı (SWR) aşağıdakilerden hangisi olamaz?

a) 0 b) 1 c) 10 d) Sonsuz
Çözüm : Bir iletim hattının antene bağlandığı noktada empedans uyuşmazlığı (hat ile antenin empedanslarının aynı olmaması) var ise, vericiden gönderilen dalgaların tamamının antenden yayılması yerine bir bölümü vericiye doğru geri yollanır ki buna yansıma denir. Antene doğru giden ve geri dönen dalgaların girişimi hat üzerinde duran dalga oluşturur. Empedans uyumu varsa geri dönen dalga oluşmaz, değeri de sıfır olur. Uyumsuzluk durumunda dönen dalga 0’dan büyük bir değer alabilir, ama bu değer giden dalganın değerini aşamaz. Giden dalganın voltajını G, geri döneni de D ile gösterip, tüm olası durumlar “SWR=(G+D) / (G-D)” formülü kullanılarak şöyle ifade edilir :

-Empedans uyumu : D=0 ; SWR=1

-Orta derecede uyumsuzluk : 0 < D < G ; 1 < SWR < sonsuz

-Tam yansıma : D=G ; SWR= sonsuz

Görüldüğü gibi SWR hiçbir zaman ‘0’ olmamaktadır. Şu noktaya dikkatinizi çekelim ki uyum halinde : D=0 olmakla beraber, SWR=1 olur !

2) Besleme hattı tiplerinden biri olan çıplak iki telli hat, izolatör çubukları ile sabit mesafede tutulurlar. İki tel arasındaki mesafe aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

a) Karakteristik empedansa b) Kullanılan telin direncine

c) Havadaki nem oranına d) Hiçbirine

Çözüm : İletim hatlarının karakteristik empedansı, hattın enine kesitinin şekline ve hattı oluşturan iletkenlerin arasındaki yalıtkanın manyetik geçirgenliği (permeability) ve dielektrik sabitine bağlıdır. Sorudaki hattın iletkenleri arasındaki mesafe kesit şeklinin bir ölçüsü olduğundan, elbette ki karakteristik empedansın belirlenmesindeki en önemli değerdir. Telin direncinin ve havanın nem oranının bu mesafe ile ilgilerinin olmadığı da açıktır. Böylece de cevap “a” şıkkı olmaktadır.

3) Aşağıdaki kablo tiplerinden hangisi en düşük RF kaybına sahiptir?

a) Burgulu çift kablo b) Koaksiyel kablo

c) 2. sorudaki besleme kablosu d) Cereyan kablosu
Çözüm : İletim hatlarının RF kayıpları, iletkenlerin arasındaki yalıtkanın özelliklerine bağlıdır. Çıplak iki telli açık hattın yalıtkanı havadır. Sorudaki diğer hatların hepsinde polivinil klorür (PVC) veya polietilen yalıtkanlar kullanılmaktadır. Havanın RF kaybı diğer yalıtkanlara göre daha azdır. Bu nedenle doğru cevap “c” olur.

4) Yukarıdaki istasyon sisteminde, telsiz birimine geri dönen RF gücü ölçülmek istenirse, SWR metre hangi nokta arasına bağlanmalıdır?

a) A noktası b) B noktası c) C noktası d) D noktası

Çözüm : Radyo amatörleri antenin sisteme uygun olup olmadığını anlamak için SWR metreyi genellikle anten ile iletim hattının birleşim yerine bağlarlar. Böylece antenden sisteme geri dönen enerjiyi ölçmüş olurlar. Soruda ise, antenden sisteme dönen değil ama telsiz birimine geri dönen güç sorulmaktadır. Doğal olarak SWR metre de telsiz ile diğer bölümün ara noktasına yani “A” noktasına bağlanmalıdır.

Temel Yaşar Metin