Ton Kontrol Devresi
Ton kontrol devresi yapmaya ne dersiniz?. Ya bu işi adam gibi oğrenmeye. Şahin Küliğ üşenmedi yazdı.
Geçenlerde bir okurumuz ton devresinin nasıl yapılacağını sordu. Kendi kendime neden hiç ses frekans devrelerini yazmadığımı sordum. Eskiden TRAC dergisinin her sayısında mutlaka küçükte olsa büyükte olsa mutlaka bir ses frekans konusu vardı. Ne güzel günlerdi. Harçlığın tamamını Konya Sokağa yatırırdım…. Şimdiden söyleyeyim zaman fakiri biri olarak her sayıda yazmayı garanti etmiyorum.
Eskiler bilir kit halinde radyolar satılırdı. Bu şekilde, kutusundan kadran ipine kadar her malzemesini alır, radyoyu yapar, ayarlar ve satardık..(Hala kit radyo varmı?) O zaman ton ayarı olarak 10K potansiyometre ve 0,1uF kondansatörle bir şeyler yapardır. Daha sonradan öğrendim ki ton devresi bu şekilde basit olmazmış hatta bir sürü türü varmış. Bu ay size en çok kullanılan ton devresinin şeklini ve formüllerini vereceğim. Kendi ton devrenizi kolayca hesaplayabilirsiniz. Aşağıdaki şekilde ton devresinin Bas kısmını görmektesiniz.
Kullanılan potansiyometre ortası sıfırlı yani mekanik olarak tam ortasında durduğunu gösteren türden olursa kullanmı kolay olur. Potansiyometreminiz doğrusal türden olmalıdır. Ton devreleri en çok 10dB ayar yapacak şekilde tasarlanır. Fakat daha çok yada az ayar yapacak şekilde olması tamamen sizin isteğinize kalır. 10dB nin üstü pek iyi olmuyor tavsiye etmem. Bas devresindeki direnç oranları bas´ın tam bastırması yada yükseltilmesi ile ilgilidir. Örneğin 20dB bastırma yada yükseltme için R1/R2 oranı ve R1/R3 oranı 10:1 şeklinde olmalıdır. Bas için kesim frekansı 500Hz uygun bir değer olacaktır. Bas devresi için formüller;
Aşağıdaki şekilde de Tiz devresi görülmektedir. Tiz devresinde bastırma ve yükseltme oranı C5/C4 tarafından belirlenir. Eğer 20dB bir bastırma yada yükseltme istersek aralarındaki oran 10:1 olmalıdır.
Devrenin formülleri;
Bu devreleri nasıl birbirine bağlarız. Aşağıdaki şekil bas-tiz devrelerinin birbirine bağlanmış hali görülmektedir. Ton devresini ön yükselteç ile güç yükselteci arasına bağlamak gereklidir.
Devrenin frekans karakteristiği aşağıdaki şekildeki gibi olacaktır.
Hepiniz sevgiyle kalın..
Saygılarımla…
Şahin KÜLİĞ
