Zener Ölçü Aleti

Elektronikle uğraşan hemen herkesin, bu konuda evde deney yapmaya niyetlendiği günler genellikle pazar ya da tam tatil günleridir. Yani elektronik malzeme satıcılarının kapalı olduğu zamanlar… Devre için gerekli parçaları önceden temin etmiş olmanıza rağmen deney sırasında daha farklı zenerlere ihtiyaç oldu ama çarşı kapalı… Hemen şöyle bir düşünce kafanızda parlar : "yahu şu kutunun dibinde birkaç tane zener vardı, acaba onları kullanılabilir miyim? " Kullanabilirsiniz ama eğer üzerindeki kolay silinebilen yazılar duruyorsa veya okunabiliyorsa…İşte şimdi şemasını ve parça listesini verip kısaca anlatacağımız devre, bu ufak zenerlerin sağlamlığını ve voltaj değerlerini ölçmek içindir.

Şemanın ortasındaki düğmenin solunda kalan devre, tam dalga bir doğrultmaçtır, besleme amacıyla kullanılır. Düğmenin hemen sağındaki zener diyot, devremizin kalbi olan akım kaynağı için referans geriliminii üretir. 1.8 kW direnç, zenerin akımını sağlar; 47 mF kapasite de bu akımın AC kısımlarının transistöre girmesini önler. BC327 transistörü bir akım kaynağı oluşturur. 6.2 voltluk zenerin voltajının, yaklaşık 0.6 volt eksikle 560 W dirençten akıttığı akım, bu kaynağın değerini belirler.

I_C =(V_Z –0.6) / R_E ; I_C =( 6.2 – 0.6 ) / 560 = 0.01 A. = 10 mA

Bu akım, transistörün kolektöründen çıkarak, ona bağlanan malzeme ya da malzemeler üzerinden akıp şase hattına gider. Devrede bu akımın, ölçmek istediğimiz zener ve ona paralel bağlanan DC voltmetre üzerinden aktığını izliyorsunuz. Bu akımın çok az bir bölümü voltmetreden geçer. Bu ihmal edilebilecek kadar azdır. Ama çoğunluğu zenerden geçer ve onun üzerinde bir voltaj belirmesine neden olur. Voltmetreden okuyacağımız bu voltaj, zenerin aradığımız voltajıdır.

Devreyi çalıştıran enerjinin temini için trafo girişine 220 voltluk fişli bir kordonun, duvardaki prize takılması gerektiğini unutmayalım !!!

Gelelim devrenin kullanılmasına : ölçmek istenilen zener ilgili sokete, voltmetre de kendi soketine takılır. Volmetrede okunan değer 2 ile 18 volt arasında ise z1 ucuna zenerin katodu; z2 ucuna da anodu bağlanmış olup, voltaj da zenerin voltaj değeridir.

Eğer 0.6 v civarında ise zeneri ters takmışsınız demektir. Eğer voltaj 18 volttan fazla ise ya zener açık devredir ya da voltajı 18 volttan yüksektir.

Gelecek sayıların birinde bu devreye ufak ilaveler ve değişiklikler yaparak direnç ölçer haline de getireceğiz. Yapacaklara başarılar…

Parça listesi :

220 V / 2×9 V 3W transformatör

300 mA. Sigorta ve yuvası

250 V AC /1 A. Açma –kapama anahtarı

4 adet 1N4007 diyot

1000 mF / 35 V. elektrolitik kondansatör

47 mF / 16 V. elektrolitik kondansatör

1.8 kW ¼ W direnç

560 W ½ W direnç

10 kW ½ W direnç

normalde açık düğme (basılınca devreyi kapatan çekince tekrar açan türden)

BC327c transistörü

6.2 volt zener diyot

DC voltmetre (25 volt ölçebilen bir avometre de olabilir )

2 adet ikili soketli terminal (voltmetreyi ve ölçü zenerini devreye bağlamak için)

Temel Y.METİN