Temel Elektronik

Temel elektronik dersleri hoşsohbet bir hocanın klavyesinden dökülüyor. 

Bu ay ki konulara geçmeden önce ve öncelikli olarak yazılarımda 
kullanacağım dil üzerinde açıklama yapmak istiyorum. Dil nedir? 
Bence, kişilerin karşılıklı olarak ya  da kişinin duygularını, 
düşüncelerini aktarma yöntemlerinden birisi hatta en önemlisidir. 
Burada önemli olan aktarılan düşüncenin karşıdaki kişi tarafından doğru ve 
eksiksiz olarak anlaşılmasıdır. 
Konular özelleştiği zaman bazı özel terimlerinde kullanılması 
kaçınılmaz olmaktadır. Her meslek gurubunda bu vardır. 
Terimlerin karşılıklarının tam çevirileri kullanıldığında, zaman zaman 
hoş durumlar ortaya çıkmakta ve gereksiz konuşmalara yol açmaktadır. 
Çok bilinen bir örnekte olduğu gibi "Magnetic field" manyetik tarla 
olarak çevrilmektedir. Burada ne manyetik Türkçe, ne de tarla terimin 
tam karşılığını sağlamaktadır. Biz bunu kendi aramızda manyetik alan 
olarak kullanırız ve ne dediğimizi karşımızdaki anlar. 
Burada ki yazılarımda mesleki hayatımızda günlük olarak kullandığımız 
terimleri nasıl uygun oluyorsa bazen Türkçe, bazen İngilizce, 
bazen de söylendiği gibi kullanacağım.

Önce temel kurallardan bahsedeceğim. Aslında temel elektronikden 
önce bana kalırsa elektriğin temel kanunlarını bilmek gerekmektedir. 
Bu konu ile ilgili çeşitli kitapları piyasadan bulmak mümkündür. Uzun uzun 
kitap okumaktan hoşlanmıyorsanız ANTRAK yayınlarında da sevgili 
Ali AKYOL'un hazırladığı bölüm kısa ve özet bilgi olarak tavsiye edilebilir. 
Ben yine de, kendimce önemli bulduğum ve bilinmesinin bence şart olan 
birkaç konuya değineceğim. Çünkü bu yazıyı elektrikle daha önce hiç 
ilgilenmemiş arkadaşlarımda okuyacak olabilir. 
Bunlar temel kurallardır.

Önce Gerilim. Nedir bu gerilim? Yani stresli bir şey mi? 
Şöyle açıklayalım. Bir yerde bir olay olması için o anda yada daha 
önceden orada o olayın sonucunu sağlayacak ana koşulların hazır 
olası gerekmektedir. Örneğin bir arabanın hareket etmesi için mutlaka 
benzininin olması gerekmektedir. Bir lambanın yanması için mutlaka elektrik gerekmektedir. Elektrik devrelerinde akım akması için mutlaka voltaj 
gerekmektedir. Türkçe de gerilim ve voltaj aynı anlamda kullanılmaktadır. 
Bir gerilim kaynağı elektrik devrelerinde akım akmasını sağlar. 
Gerilim kaynağını bir barajın arkasındaki su kütlesi olarak düşünülebilir. 
Gerilimin bir de yönü vardır. Buradaki yön sağ, sol aşağı yukarı olmayıp 
zamana göre (burada çok kısa zaman aralıkları düşünülmelidir) 
voltaj değerinin artması, azalması, eksi olması, artı olmasıdır. 
Yani zamana göre değişken olmasıdır. Bir gerilim kaynağının ürettiği 
gerilim böyle değişkense ona (AC) alternatif gerilim kaynağı denir. 
Örneğin evlerimizdeki prizlerden sağladığımız elektrik alternatif elektriktir. 
Bir gerilim kaynağının ürettiği gerilim zamana göre değişmiyorsa buna da 
(DC) doğru gerilim kaynağı denir. 
Örnek olarak pilleri, aküleri düşünebilirsiniz.

Akım, adından da anlaşılacağı gibi bir hareket bildirir. 
Bunu sosyal hayatta da kullanırız. Efendim trafik akmıyor. 
Cereyanda kaldım boynum tutuldu. Yanlış cereyandaki gençlerimizi 
kurtaralım! Görüldüğü gibi akım, bir harekettir. Elektrikteki hareket, 
elektronların bir yerden başka bir yere gitmeleri ile olur. Aynı gerilim 
anlatımında olduğu gibi akımında değişken olanı (AC) ve doğru olanı (DC) 
vardır. Elektrik akımı olabilmesi için yani elektronların harekete geçebilmesi 
için yukarıda da söylediğim gibi mutlaka bir gerilim şarttır. 
Gerilim, bir barajın arkasındaki su ise akımda baraj çıkışındaki borulardan 
akan su gibidir. Akımın yönü aslında elektronların yönü olarak bilinmesine 
karşın, yani elektronca zengin olan eksi uçtan artı uca akmasına karşın 
pratikte artı uçtan eksi uca doğru olarak aktığı kabul edilir. Bunun sebebi 
formüllerde bolca eksi işareti yazmaktan kaçınmaktan başka 
bir şey değildir. Bilindiği gibi matematikte, eğer bir sayının ya da 
bir değişkenin önünde işaret yoksa o artı değer taşır. 
Aşağıdaki şekilde her iki akım yönü de gösterilmiştir. 

Peki Direnç nedir? Şimdi aklınıza şöyle bir şey gelmesini beklerim. 
Baraj çıkışındaki boru çapı büyükse fazla su akacak. Küçükse az su akacak. 
Burada borunun çapı suya karşı gösterdiği direnci belirlemektedir. 
Elektrikte de benzer şekilde direnç yüksekse az akım akacak, 
direnç az ise da fazla akım akacaktır.

Gerilim, akım ve direnç elektrikte sembollerle tanımlanmaktadır. 
Gerilim için V, Akım için I ve Direnç içinde R kullanılmaktadır. 
Birimleri ise Gerilim için (V) Volt, Akım için (A) Amper ve Direnç için 
ise ohm yada W sembolü kullanılmaktadır.

Bu ay ki yazımı bitirmeden önce bence bilinmesi gereken çok önemli 
bir konuya daha değinmek isterim. Denge. Arkadaşlar evrende her şey 
denge içindedir. Bir yerde ve bir zamanda bir şey kayboluyor ya da 
eksiliyor ise başka bir yerde ortaya çıkıyor demektir. Bunu basit birkaç 
örnekle açıklayalım. Cebimizdeki para eksiliyorsa karşılığında bir şeyler 
alıyoruz demektir. Bir kavşağa giren araç sayısı mutlaka çıkan 
araç sayısına eşittir. Bir elektrik devresinin bir noktasında, giren akım çıkan 
akıma eşittir. Örnekleri uzatmak mümkündür. Denge, her şey için geçerli 
olduğu gibi elektrikte de geçerlidir. Dengeyi ileride çok sık kullanacağız ve 
adına da denklem yada eşitlik diyeceğiz. 
Önümüzdeki sayıda görüşmek üzere iyi günler dilerim.