Şifreli Elektronik Anahtar
Kullanışlı ve yapması basit bir elektronik kilit devresi ile karşınızdayız. Derhal malzemeciye gideceksiniz. Şemayı bastırıp yanınıza almayı unutmayın!
Bazı aletlerinizi yabancı kimselerin çalıştırmasını önlemek istediğinizde veya "oyuncak" olarak arkadaşlar arasında eğlenmek için kullanabilmeniz amacıyla aşağıda verdiğimiz şifreli kilit devresinin maliyeti düşüktür ve yapımı da kolaydır.
Rölenin çekerek aletinizi çalıştırması SW 1, … SW 4 anahtarlarına "1,2,3,4 sırasını bozmadan" basmanız gerekmektedir. Rölenin bırakması için ise aletinizi çalıştırmaya uğraşanları "yanıltmak" amacıyla istediğiniz sayıda koyabileceğiniz SW 5, … SWn anahtarlarından birine basmanız yetecektir. Örnek olarak toplam 11 anahtar kullanırsanız, bu 11 anahtar içinde rölenin çekmesi için gerekli olan SW 1, … SW 4 anahtarlarını sadece sizin bildiğiniz şekilde yerleştirerek şifrenizi hazırlayabilir ve istediğinizde farklı dizilişler yaparak şifrenizi değiştirebilirsiniz. Devrede içinde dört tane iki girişli "VE" (AND) kapısı bulunan CD 4081 (veya MC 14081) CMOS sayısı tümdevresi kullanılmaktadır. SW 1, … SW 4 anahtarlarına sırasıyla basıldığında, bir önceki kapının çıkışı lojik "1" ("H") değerinde olduğundan, anahtarına basılan kapının çıkışı da "1" olacaktır ve birer dirençle geribesleme sağlanarak kapılar Çift Kapılı İkili Devre (Flip-Flop) olarak çalıştırıldığından çıkış lojik değişimi geri beslemenin olduğu girişi etkileyerek kapıya ait anahtar açılsa bile kapı çıkışının "1" seviyesinde kararlı olarak kalmasını sağlayacaktır. (devrenin bu yapısı nedeniyle anahtarlar yerine parmak çekilince açılan tuşlar, butonlar da kullanılabilir.) SW 4�e basılarak N4�ün çıkışı da "1" yapıldığında T1 Darlington tranzistoru rölenin çekmesini sağlar. "yanıltıcı" SW 5,… SWn anahtarlarından birine basıldığında N1 kapısının bir girişi lojik "O" ("L") olacağından İkili Devre dizisinde bütün çıkışlar "O" olur ve röle çekikse (alet çalışıyorsa) Transistor tıkanarak rölenin açılıp aletin kapanmasını sağlar veya aleti çalıştırmaya uğraşan biri örnek olarak bilmeden sırayla SW 1, SW 2�ye doğru bastıktan sonra SW 5 … SWn den birine basmışsa N1, N2 nin çıkışı da tekrar "O" seviyesine düşeceğinden farkında olmadan şifreyi çözme uğraşına yeniden başlamış olur. İstenirse eklenecek "VE" kapıları ile şifre daha da zorlaştırılabilir ikinci bir CD 4081 kullanıldığında sırayla basılması zorunlu anahtar sayısı 8 olacaktır. CD 4081 bulunamadığında istenen sayıda CD 4073 (üç tane üç girişli VE kapısı) veya CD 4082 (iki tane dört girişli VE kapısı ) tümdevreleri de kullanılabilir. Bu tümdevrelerde boşta kalacak kapı giriş uçları lojik "1" de (+ kaynağa bağlı) tutulmalıdır! Lojik kapılar konusunda pratiği olanlar bu devreyi başka lojik kapılarla da gerçekleştirebilirler. 220pf konsansatörü parazitik etkenlerle ve kapıların geçiş gecikmeleri nedeniyle ortaya çıkabilecek istenmeyen lojik değişimlerin önlenmesi amacıyla konulmuştur ve 220 pF yerine ona yakın başka değerler de konulabilir. Besleme gerilimi şemada 9 V olarak verilmiştir ama CMOS tümdevreler için uygun olan başka besleme gerilimleri de kullanılabilir. Devre çok az akım çeken bir CMOS tümdevre ile yapıldığından sürekli olarak pille beslenmeye uygundur ve bu nedenle beslemeyi açıp kapayacak bir anahtar konulmasına gerek görülmemiştir.
T1 yerine BC 238 B, C veya benzer bir tranzistor, röle yerine de örnek olarak seri dirençle birlikte bir LED takarak bu "şifreli" devreyi bir oyuncak haline dönüştürebilirsiniz.
