Ultrasonik "Köpek Islığı"

Tomaz Lazar / Slovenya tarafından hazırlanmış bir DEVRE sunuyoruz…

Birçok hayvanların, insan kulağı tarafından duyulamayacak derecede yüksek frekanslı sesleri algılayabildiğini biliyoruz. Piyasada, bu amaca yönelik olarak üretilmiş haşarat kovucu cihazlar bulmak mümkündür. Bu cihazlar, genellikle 30 KHz. İle 50 KHz. arasinda çalışır. Bu tasarımı yaparken benim amaçladığım, köpek eğitimi sırasında yararlanılabilecek, biraz değişik ve alışılagelmiş devrelerden daha yüksek takatli bir audio frekans, ultrasonik ses üreticisi/jeneratörü yapmaktı.

Devrenin sunduğu olanakları gözden geçirmemiz gerekirse, gecenin bir yarısında köpeğinizin ikinci kez havlamadan önce durup düşünmesi sağlanabilir. Bu süreç, yabancı köpeklerle karşılaşması durumunda ortaya çıkacak içgüdüsel havlamayı bile kontrol altına alabilir. (Galiba bu durumdan da en çok hırsızlar hoşlanacaktır.)

Bildiğim kadarıyla, köpekler ve yaklaşık aynı büyüklükte olan diğer memeli hayvanlar, böceklerle kıyaslandığında farklı davranışlar gösteriyorlar. En iyi algıladıkları ve cevap verdikleri frekanslar; 15 KHz. ile 25 KHZ. arasında. Yaşları ilerledikçe de, daha yüksek frekanslı seslere olan duyarlılıkları azalıyor. Bunun anlamı, basit haşarat kovucuların köpekler üzerinde etkili olamayacağı… Neden? Çünkü duyamıyorlar.

Bu düşünceyle, “saygıdeğer” 555’i, yüksek takatli ve değişken çıkış yapabilen 82 dB karakterli, minyatür bir “piezo beeper” kullanarak yeni bir devre yapmaya karar verdim.

Devre aslında çok basit ve yaklaşık yarım saat içinde montajı tamamlanabilir. Devrede kullanılan parçaları bulmak da çok zor olmasa gerek. Dikkat edilmesi gereken şey, farklı değerlerde parçalar kullanılması durumunda devre performansının ve üretilen audio frekansın değişebileceğidir. Devredeki potansiyometre, çıkış frekansını ayarlar. Direnç yükseldikçe üretilen frekans değeri düşecektir. Çeşitli köpeklerin çeşitli frekanslar karşısında daha duyarlı olduklarını dikkate alarak, bu küçük devreden azami verim alabilmek amacıyla denemeler yapmanız ve doğru frekansı böylece tesbit etmeniz gerekebilecektir.

Devreyi aşağıda bulacaksınız:

Devrenin küçüklüğü sizi yanıltmasın, dikkat edilmesi gereken bir şey daha var; Devrede kullanılan 10 nF (.01) kondansatör de çıkış frekansını belirlemekte etken olduğu için çok önemli. Piyasada bulacağınız seramik kondansatörlerin genellikle çok net değerlere sahip olmadığını ve %20 civarında bir kayma yapabileceğini dikkate almalısınız. Kondansatör kapasitesinin yükselmesi, üretilen frekansın düşmesine neden olacaktır. (Kapasite düşerse frekans yükselecektir.) Uygun kalibrasyon ve ayar için bir osiloskop’a ihtiyacınız olacaktır. Bu cihaz bende olmadığı için “Winscope” ile yetindim. Bu yazılım, 22 KHz. ile sınırlı olmasına rağmen devrenin davranışlarını anlayabilmek açısından yeterli oldu.

Devreyi kurmak için baskı devreli pertinaks plakaya bile ihtiyacınız olmayacak, delikli plaka yeterli. Montajı tamamladıktan sonra devrenin değişik frekanslarda nasıl davrandığını deneyin. 10 nF. Kondansatörle birlikte çalışan bir 4k7 potansiyometre (veya belki biraz büyüğü), 10 KHz. ile 22 KHz. arasında audio frekans üretecektir. Bu da prensip olarak yeterli ve uygundur.

Devreyi tamamladıktan sonra küçük bir plastik kutuya koyun. Eğer isterseniz, kutuya küçük bir LED gösterge de ilave edebilirsiniz. Devrenin harcadığı enerji çok az olduğu için, 9 Volt bir pil uzun süreli kullanım için yeterli olacaktır.

İleriki denemelerimde kullanmak ve “ıslık” sesini yükselterek daha uzak mesafelerde kullanabilmek için, devrenin amplifikatör kullanılan bir türü üzerinde çalışıyorum. Yüksek frekans veriminin, 555 kullanılması durumunda olağanüstü düşmesi nedeniyle, bugüne kadarki denemelerimde henüz başarılı olamadım. Belki bir frekans “doubler” devresi uygulamaya çalışacağım. Bilgim yeterli değil ve parlak fikirlerim de tükenmek üzere.

Daha gelişmiş bir tasarım da, havlamayı engelleme amacına yönelik olarak kurulabilir diye düşünüyorum. Köpeğiniz havlamaya başladığında gelen havlama sesiyle otomatik olarak tetiklenecek bir devre, ultrasonik ıslık sesini göndererek köpeğinizi uyarabilir.

Bu proje için uygun bir piezo “transducer” ararsanız, Maplin Electronics’te WF09K parça koduyla bulabileceğinizi hatırlatırım.

Göktay ALPMAN
ta2r@antrak.org.tr